کارل مارکس به یک جملۀ منسوب به هگل اشاره می‌کند که تا کنون بسیار نقل ‌قول شده است و اما تکمله‌یی که خود او بر آن افزوده است، از لحاظ تاریخی بسیار آموزنده است:
«هگل در جایی می‌گوید که همۀ رویداد‌ها و شخصیت‌ها در تاریخ گویی دوبار رخ می‌دهند. وی فراموش می‌کند که اضافه کند: نخست … ادامه خواندن تاریخ تکرار می‌شود، اما بار دوم غم‌بار تر